Uzmanlık alanlarından sadece biri öğrenme. Hani şu tepemizde inanılmaz bir şekilde korunan, çoğu insanın cevize benzettiği şeyden bahsediyorum. Evet, beynimiz! Nasıl olur da bazı şeyleri hatırlıyoruz da bazılarını unutuyoruz veya bir bilgiyi doğru yerde kullanacağımızı nasıl biliyoruz? Ve bunun gibi yüzlerce insanın ilgisini alamadığı ama bir o kadar da açıklaması zor sorular.
Hiç dikkat ettiniz mi işten, okuldan eve dönerken etrafınızdaki çoğu tabela, ses, kokudan geriye ne kadar az şey kaldığını ya da işiniz ile ilgili bir şeyin aklınızda ne kadar çok yer ettiğini. Belki biz bunun pek farkında olamasakta beynimiz bizim için kullanılacak/kullanılmayacak bilginin ayrımını yapıp bir köşede lazım olanları saklar. Ve bunun ayrımında gelen girdinin anlam, önem ve sürekliliğinden faydalanır. Bizim için pek anlam ifade etmeyen bilgiyi beynimiz kanıksar. Ancak bizim için önemi fazla olan bilgi hele de bu bilginin sonucunun ödül veya cezaya dayanması durumunda beynimizde gerçekten de güçlü bir şekilde yer edinir. Basitçe önemi az olan bilgiyi öğrenmede beynimiz vurdumduymazken, önemli bir bilgiyi öğrenmek için can atar.
İçindekiler
Ödül ve Cezanın Öğrenmede Rolü
Ödül ve ceza demişken hadi hep birlikte düşünelim anılarımızı. En iyi hatırladığımız şeyler yoksa ödevimizi yapmadığımız için hocadan sınıf önünde yediğimiz azar veya karne hediyesi olarak mükemmel bir yaz tatili yahut bunun gibi şeyler mi? Kuvvetle muhtemel bunun gibi şeylerdir. Ne yazık ki(!) beynimiz işin sonunda ödül veya ceza ya da ağrı veya haz (artık siz ne derseniz) yoksa, hatırlamakta biraz güçlük çekiyor.
Biyolojik Olarak Öğrenme-Bellek
Öğrenme ve hafıza( bellek) nöronlar arasındaki sinaps denilen bağlantılar sayesinde sağlanır. Bu bağlantılar ne kadar güçlü ve çok olursa öğrenme süreci o kadar sağlam olur. Betimlemek gerekirse bilgiyi beynimizdeki yollar gibi düşünebiliriz. Yollar ne kadar çok ve iyi yapılmışsa o bilgi daha iyi öğrenilmiş demektir. Yani öğrenmek bilgiyi kaydetme, anlama, hatırlama ve kullanmayı içeren çok kapsamlı ve aktif bir süreçtir.
Örneğin güzel bir dağ eviniz olduğunu düşünün. Sabah uyandınız, kahvaltınızı yaptınız ve etrafı keşfe çıkıyorsunuz. Çalı çırpıların arasından geçtiniz ve o da ne! Kelimelere sığamayacak güzellikte bir şelale. Harika! İzlemeye doyamıyorsunuz ama hava kararacak ve evinize gelmek zorunda kalıyorsunuz. Hadi şimdi geriye dönelim bu şelaleye gelmek için çalı çırpıları aştınız ve bir patika oluştu. Evinize geldikten sonra bu şelaleyi tekrar görmeye gelmezseniz birkaç gün içinde geçtiğiniz yeri tekrar çalı çırpı kaplayacak. Belki de şelaleyi görmek istediğinizde onu bulamayacaksınız.
Napalım peki o zaman?
Belleği Pekiştirmede Tekrar
Yukarıdaki hikâyenin mutlu sonla bitmesi için patikayı defalarca kat ediyoruz. Bu sayede yolumuz iyice sağlamlaşmış olacak ve bir dahaki sefere şelaleye ulaşmak bizim için çok daha basit bir hal alacak. Hatta yolu süslediğinizi falan düşünün, bu yoldan geçmek için zevk alırsınız.
Beynimizde de işler aynen bu şekilde. Bir bilgiyi aldığımızda bunu sürekli tekrarla pekiştirerek, hatta çağrışımlar yaparak bilgiyi çok kolay hatırlamayı bu sayede gerekli yerde, zamanında kullanmamızı sağlarız. Öğrenme ve tekrar süreciyle o bilgiyi edinmiş oluruz.
Beynimiz ödülle de iyi öğrenir cezayla da, mesele sizin hangi yolu seçtiğiniz!
