‘’Kaç beğeni aldın?’’ sorusunu günümüzde herkes birbirine sıkça sorar oldu. Bir Instagram ya da Facebook gönderisi paylaşımı sonrası alınan beğeni sayısı ya da Twitter üzerinden paylaşılan bir gönderinin retweet edilme oranı gibi sayılarla bir internet kullanıcısının popülerliğini ölçebilen etkileşim oranı, dijital reklam dünyasının gözbebeği.
Dijital dünya ilk beğeni butonu ile 2007 yılında FriendFeed üzerinde tanıştı. Daha sonra Facebook tarafından FriendFeed’in satın alınmasıyla, internet kullanıcıları Facebook üzerinde beğeni ile tanıştı. Beğeni, internet kullanıcıları olan bizlerin çok farkında olmasa da günlük yaşantımızı etkileyecek kadar büyük bir etkiye sahip.
Dijital dünyada gerçekleştirilen her eylemin arkasında bırakılan dijital ayak izlerinden biri olan etkileşim oranı, aktif dijital ayak izi olarak adlandırılıyor. Paylaşılan gönderiler, beğenilen ve/veya paylaşılan gönderiler, paylaşılan kişisel veri ve bilgilerin hepsi birer aktif dijital ayak izi.
Pasif dijital ayak izleri ise kullanıcının haberi olmadan arkasında bıraktığı dijital ayak izleridir. Örneğin, web çerezleri üzerinden elde edilen IP adresi, internet geçmişi gibi bilgiler birer pasif dijital ayak izidir. Arkada bırakılan pasif dijital ayak izleri VPN kullanımı ile kontrol altına alınabilir. IP adresi, her internete bağlanan cihaza internet servis sağlayıcısı tarafından atanan eşsiz ve 16 rakamdan oluşan bir seri numaradır. IP adresi, internet servis sağlayıcısına kullanıcısının tam konumunu sağlarken, web sitelere yakın coğrafi konumu sağlar. Web siteler çeşitli çerezler aracılığıyla kullanılan tarayıcının özellikleri, ziyaret edilen web siteler, ziyaret edilen web sitelerdeki fare hareketleri ve ziyaret süresi gibi bilgilere ulaşır. Bu bilgilerin hepsi birer pasif dijital ayak izidir.
Pasif dijital ayak izlerini minimuma indirmek için Gmail hesabının açık olduğu bir web tarayıcısında Google aktivite kaydı durdurulmalıdır. Google üzerinde yapılan bütün aramalar, kullanılan cihazların donanım ve yazılım bilgileri, Google Asistana verilen sesli komutların hepsi, Youtube aramaları ve izlenen videolar, kullanılan cihazın konumu açıksa anlık olarak konum ve bütün internet geçmişi kaydediliyor. Google’ın sessiz bir şekilde dijital ayak izlerinizi takip etmesini ve kaydetmesini durdurmak için Google Hesabım üzerinden Veri ve Kişiselleştirme’ye girdikten sonra bütün bu kayıtları durdurabilirsiniz.
Etkileşim oranına paralel olarak artan aktif dijital ayak izleri ya da internet kullanımına paralel olarak artan pasif dijital ayak izleri bilinçli internet kullanımı ile azaltılabilir. Tarayıcıların gizli pencere versiyonları kullanılarak internet geçmişi cihaz üzerinde kaydedilmeyebilir fakat internet servis sağlayıcısı tarafından hala görülebilir. VPN kullanılarak bundan kaçınılabilir. VPN ile internet trafiği ve IP adresi gizlenebilir.
Dijital ayak izleri konusunda bilinçli olunması kişisel veri ve bilgilerin gizliliği ve güvenliği için büyük önem arz etmektedir. Direkt ya da dolaylı olarak bireyleri hedefleyen siber saldırıların amacı dijital ayak izlerini ele geçirmek ve bu izlerdeki kişisel veri ve bilgilerden olabildiğince istifade etmektir.
2014 yılında Marriot International’ı hedef alan siber hırsızları büyük kişisel veri ihlallerinden birine örnek olarak gösterebiliriz. 2014 yılında Marriot International’ın sistemine sızan ve 2018 Eylül ayına kadar fark edilmeyen siber hırsızlar, yaklaşık olarak 500 milyon müşterinin kişisel bilgilerini çalmayı başardı. Çalınan veri ve bilgiler isim-soyisim, iletişim bilgileri, pasaport bilgileri gibi hassas bilgileri içeriyor. Bu şekilde oteller tarafından elde edilen kişisel veri ve bilgiler de birer dijital ayak izi olarak değerlendirilebilir. Gerçekleştirilen siber saldırılar her ne kadar şirketleri hedef alsa da, siber saldırganların asıl amacı şirketlerin veri tabanlarındaki bireylerin bilgilerini çalmak ve bu bilgilerden istifade etmektir.
Dijital ayak izleri konusunda internet kullanıcılarının bilinçli davranması ve günümüzün dijital dünyasında çevrimiçi olunan her anın sanal olarak iz bıraktığını anlaması büyük önem taşımaktadır.
