COVID-19 enfeksiyonunun ortaya çıkmasından hemen sonra grip ile ayrımını, klinik bulguları neler diye düşünürken bir anda kendimizi ölümlerin ortasında bulduk. Açıkçası çok kayıp verdik ve korktuk. Hal böyleyken o telaş içinde bizler gibi ülkeler de tek bir sorunun cevabını aradı elbette: COVID-19‘un tedavisi var mı?
Önceleri ülkemiz de her ülke gibi Klorokin ve Favipiravir gibi ilaçları kullandı. Semptomatik olarak fayda verse de asla tam çözüm getirmedi. Her ülke için böyleydi. Elbette kesin çözüm belliydi ki bunun için çalışmalara ilk başlayan yıllar öncesinden Bill Gates idi.
Henüz 2015 yılında gelecek zamanda pandemi hakkında fikirlerini oldukça açık belli eden Gates dünyayı büyük bir salgının beklediğini belirtmişti. Aşı üzerine yatırımları 2002’ye dayanan Gates ailesi ilk olarak Pfizer’e desteklemişti. Son olarak ise 2019 yılında BioNTech‘ e yaptığı 55 milyon dolarlık yatırımla bu alanda ciddiyetini göstermişti. Elbette bu durum beraberinde komplo teorileri de getirdi. İnsanlar da bunu göz ardı etmedi ve aşı karşıtlığı da oluşmadı değil.
Nihayetinde şu anda birçok aşı geliştirildi ve piyasaya sunuldu. En bilindikleri Pfizer/BionTech, Sinovac, Sputnik V, Moderna ve AstraZeneca olarak sayabiliriz. Ancak Türkiye‘ de BioNTech ve Sinovac aktif olarak yapılmakta. Bu aşılar hakkında genel bir bilgi edinelim mi?
Pfizer/BioNTech Aşısı
–Pfizer/BioNTech %95 oranıyla koruyuculuğunu ilk duyuran ve çitayı epey yüksek açan ilk aşıydı.
-Moderna aşısıyla beraber yayınları detaylı şekilde açıklayan aşılar arasında yer aldı.
Çin aşısı (Sinovac) ve Rus aşısı (Sputnik V) aşı sonuçlarını basın bildirileri şeklinde açıklamayı tercih etmişti. Aşılarının güvenilir olmadığını söyleyen bazı Çinli doktorların da olması güven sorunu oluşturmuştu.
Ancak güvenilirliği bu şekilde değerlendirmek asla yeterince mümkün değil. Ne kadar değerlendirmeler yayınlansa da yayınlanmasa da üzerinde çalışılan insan grubu aynı olmadığı için her zaman akıllarda sorular oldu.
-Yan etkileri: Çoğunlukla lokal belirtiler (enjeksiyon yerinde ağrı, kızarıklık vs.)
-Alerjen etkiler: mRNA kaynaklı olan BioNTech ve Moderna aşısının uygulama sonrası az sayıda vakada protein hassasiyeti tespit edildiği görüldü. Bunun sonucunda alerjik yatkınlığı olanların özellikle de ilaç alerjisi olanların BioNTech yerine diğer aşıları kullanması önerildi.
-Saklanma koşulları olarak özel soğutma kabinleri kullanılan BioNTech çözündükten sonra 5 gün içerisinde kullanılmalı. Türkiye’ de randevularına gitmeyen hastalar nedeniyle birçok aşının çöpe atıldığı belirtilmişti.
-BioNTech aşısının mutasyonlu COVID virüsüne karşı bir veri sunmazken buna da gerek kalmamıştı. Çünkü İsrail’ de yapılan 2. doz aşılamada halkın %80’in İngiliz mutasyonu olduğu açıklanmıştı. Bunun üzerine aşının mutasyona karşı etkili olduğu ve rapel dozun önemli olduğu gösterildi.
-Arasında 28 gün olmak üzere 2 doz şeklinde peş peşe yapılmaktadır.
Sinovac Aşısı
-Sinovac etkinliğini Türkiye dahil olmak üzere 4 ülkede değerlendirmişti. Bunlardan Brezilya’da %50.7, Endozenya’da %65.3, Şili’de %56, Türkiye’de ise %83.5 olarak belirtilmişti.
-Söylendiği gibi güvenilirliği mRNA aşılarına göre düşük kabul edilen Sinovac Avrupa Birliği tarafından geçerli kabul edilmemiş ve Avrupa ziyareti olacak kişilerin kendi aşılarından birini yaptırmaları gerektiği belirtilmişti. Aynı tavrı da elbette Çin gösterdi. Ortaya da beraberinde garip bir ticari sorun çıkmıştı.
-Sinovac ne kadar güvenilirliği BioNTech ve Monderna’ya göre bir tık geride görülse de Türkiye’ de yapılan araştırmalarda hastaneye yatış oranını bu iki aşıya göre daha fazla azalttığını yani ciddi seyirli olan hastalarda daha etkili olduğu belirtildi.
-Sinovac aşısı daha çok Brezilya’ dan veri içeriyor. Yapılan çalışmalarla da aşının daha çok Afrika mutantı üzerinde çalışıldığı ortaya çıktı. Türkiye’de yeni vakaların yüzde 85’inin Britanya varyantı kökenli olduğu belirtildi. Ancak yaygın olarak vurulan Sinovac aşısının etkinliği Britanya varyantına karşı henüz değerlendirilmedi.
-Yan etkilerinin BioNTech’e göre daha az olduğu söylenebilir. Aşı yerinde ve sistemik bulgular görülebilir. (Ağrı, kızarıklık, eklem ağrıları, ateş, bulantı, kusma, ishal vs.)
-Normal buzdolabında özel bir sistem olmaksızın 3 aya kadar saklanabiliyor.
Sputnik V Aşısı
-Koruyuculuğu %91,6 olarak belirtildi. Ancak Çin gibi Rusya da aşıdaki örnekleme açıklamalarını basın bildirileriyle yaptığı için bir güvenilmezlik söz konusu.
-Saklanma koşulları normal buzdolabında 2-8 derece arası olan aşı özel soğutma sistemine ihtiyaç duymuyor.
Moderna Aşısı
-Koruyuculuğu %94 olarak belirtildi.
-BioNTech gibi Moderna aşısında da alerjik bünyesi olan bazı kişilerde protein alerjisi geliştirdiği tespit edildi.
-Normal dolaplarda 30 gün kadar saklanabiliyor.
-Bir önemli dezavantajı Moderna aşılar arasında en pahalısı olması. Doz başına 25-37 dolar olduğu şirketi tarafından söylendi. Ülkeden ülkeye bu aralıkta fiyatının değiştiğini söyleyebiliriz.
BioNTech AB için doz başına 14,7 dolara mal olurken Türkiye’ye 12 dolara mal olduğu söylenmişti. Bunun üzerine aşının üzerinde emeği geçen Türk bilim insanlarının emeği var mıdır dersiniz?
AstraZeneca
-Koruyuculuğu %66,7 olarak açıklanmıştı.
AstraZeneca önce Güney Afrika varyantına ciddi evrede etki etmediği söylenmiş ve ülkece aşılama faaliyetleri bir süre durdurulmuştu sonrasında da Avrupa’da 55 yaş üstü bireylerde etkisi şüpheli olması üzerine Avrupa Birliği tarafından şüphe giderilene kadar aşılamaya ara verilmişti.
Daha kritiği ise AstraZeneca’ nın kan pıhtılaşmasını arttırdığına yönelik raporlardı. Bu şekilde Avrupa İlaç Komitesi’nin yayınladığı rapora göre 62 hastada pıhtılaşma görüldüğü belirtilmişti. Almanya bunun üzerine aşıyı 60 yaş üstüne uygulamama kararı almıştı.
-Saklama koşulları: Normal buzdolabında 6 aya kadar
-Aşılar arasında en ucuzu olarak yer alıyor. Doz başına 2,15 dolar olarak piyasaya sunulmuştu.
Bu aşılarla beraber çok sayıda aşı piyasaya sürülmüştü. Bunların arasında Sinopharm, Covaxin, J&J ve CanSino aşıları sayılabilir. Peki, bu kadar aşı varken biz hangisini tercih etmeliyiz?
Tercih Edilen Aşı
Türkiye’ de en yaygın olarak kullanılan iki aşı olan BioNTech ve Sinovac kullanılıyor. Peki bu kadar yan etki, koruyuculuk vs. değerlendirildiğinde hangisi en mantıklısı?
Elbette belli gruplara belli aşılar nispeten daha avantajlı duruyor. Bunları şu şekilde sıralayabiliriz:
1-Alerjik bünyesi bulunan kişilerin Sinovac aşısı olması öneriliyor.
2-BioNTech aşısı inaktif aşılara nazaran immün sistemi koruyucu etkileri daha fazla olduğu belirtilmişti. Bunun üzerine immün olarak zayıf kişilerin BioNTech aşısı olması öneriliyor.
3-Kronik hastalığı olanlar ya da kanser tedavisi gören ve çeşitli nedenlerle bağışıklık sistemini baskılayan ilaç kullanan hastaların BioNTech aşısını olması öneriliyor.
Ancak her şeyin bir öneri olmaktan öteye gitmediğini, gidemediğini görüyoruz. Her aşının kendine göre avantajları ve dezavantajlarını olduğunu biliyoruz ancak bildiklerimiz oldukça sınırlı.
Nihayetinde olmamız gereken aşının en kısa sürede “ulaşabildiğimiz aşı” olduğunu söyleyebiliriz.
Sağlıcakla kalın…
Biontech diğerlerine göre daha iyi gibi geliyor. Aile büyüklerim biontech oldular hiçbir yan etki görmedik.
Elbette bu görüş daha üstün çünkü verileri de hayli açık ancak Sinovac’a göre oluşan yan etkilerin de normalden fazla olduğu söylenmiyor değil.
Yorumunuz için teşekkürler 🙂