Magna Carta Nedir?

Magna Carta (veya Magna Carta Libertatum), Latince kökenli iki kelimeden oluşur. Büyük Sözleşme anlamına gelir diğer ismi ise Büyük Özgürlükler Sözleşmesi anlamına gelir.

• İçindekiler

  Toggle

  Magna Carta Nedir?

Tarihin ilk yazılı anayasası olan Manga Carta (1215)  dünyanın özgürlük adına attığı en büyük adımı olarak kabul edilir. Magna Carta, İngiltere Kral’ı John’un (Yurtsuz Kral John), sınırsız yetkilerinden feragat ettiği, hukukun kendi arzularından daha üstün olduğunu kabul ettiği, tarihin akışını değiştiren bir antlaşmadır.

Magma Carta, çağının çok ilerisinde bir belgedir. Günümüzdeki anayasal düzene ulaşana kadar yaşanılan tarihi sürecin en önemli basamaklarından birisi olarak kabul edilir. Aslen, Papa III. Innocent, Kral John ve baronları arasında, kralın yetkileri hususunu karara bağlamak amacıyla imzalanmıştır. Bu belge, Kralın bazı yetkilerinden feragat etmesini, kanunlara uygun davranmasını ve hukukun kralın arzu ve isteklerinden daha üstün olduğunu kabul etmesini zorunlu kılıyordu.

• Magna Carta’nın Önemi Nedir?

13. yüzyıl İngiltere’si üç güç odağı arasında paylaşılmıştı. Monarşinin başındaki Kral John, ipleri elinde tutuyordu. Aynı zamanda Tanrının yeryüzündeki temsilcisi olarak da ülkenin tek hakimiydi. Onun ardından ise kralların kralı olarak kabul edilen Papa ve onun güdümündeki kilise vardı. Papa, aynı zamanda kraliyetin de bir numaralı muhalifiydi. Son olarak ise toprağın ve paranın gücünü sembolize eden lordlar geliyordu. Parayı ellerinde tutmakla birlikte, buna eş değer güçleri olmayışı, en büyük dertleriydi.

Kimilerine göre vatandaşın haklarından ziyade lordların çıkarlarını garantiye almak için düzenlediği iddia edilse de, yaygın olarak monarşinin iradesini sınırlayarak bireyin haklarını güvence altına aldığı kabul edilen ilk sivil anayasa denemesi olan Magna Carta, işte böylesi bir dönemde ortaya çıkmıştır.

İlk başlarda verilen bu haklardan din adamları ve asiller faydalandıysa da zamanla tüm vatandaşlar bu hak ve özgürlüklerden faydalanmaya başladı. Her tahta çıkan kral bu anlaşmayı onaylamak zorunda kaldı ve V.Henry’in ölümüne kadar toplamda 44 kez onaylandı. Demokrasiye uzanan bu anlaşma birçok ülke tarafından benimsendi. Başta Amerika olmak üzere birçok ülke bu antlaşmanın maddelerini uyguladı.

• Önemli maddelerinden başlıcaları

1. Hiçbir özgür insan yürürlükteki yasalara başvurmaksızın, tutuklanamaz, hapsedilemez, mülkü elinden alınamaz, sürülemez ya da yok edilemez.
2. Adalet satılamaz, geciktirilemez hiçbir özgür yurttaş ondan yoksun bırakılamaz.
3. Yasalar dışında hiçbir vergi, yüksek rütbeli kilise adamları ile baronlardan oluşan bir kurula danışılmadan haiz yoluyla ya da zor kullanarak toplanamaz.

Magna Carta 63 maddeden oluşmuştur ve birçok önemli maddesi vardır fakat 39. madde’nin önemi farklıdır. Çünkü 39. madde günümüz hukuk sisteminin temellerini atmıştır.

39. Madde: “Özgür hiç kimse kendi benzerleri tarafından ülke kanunlarına göre yasal bir şekilde muhakeme edilip hüküm giymeden tutuklanmayacak, hapsedilmeyecek, mal ve mülkünden yoksun bırakılmayacak, kanun dışı ilan edilmeyecek, sürgün edilmeyecek veya hangi şekilde olursa olsun zarara uğratılmayacaktır.”

• Magna Carta ve İngiltere’deki Yahudiler

Magna Carta, İngiltere’deki borç hukuku ve İngiltere’deki Yahudilerle ilgili iki madde de içeriyordu. Kilise, tefeciliğe girdiği için faizle borç vermeyi yasaklamasına rağmen Yahudilerin borç alıp verme işlerine müdahale etmemesi Hristiyanları kızdırmıştı; bu durum bir ahlaksızlık olarak görülüyordu ve cezası aforoz edilmekti. Ancak Yahudiler, Hristiyan kanunlarına tabi olmadıkları için cezalandırılmıyorlar ve böylece yasal açıdan faiz uygulamalarına hiçbir engel  kalmıyordu. Kilisenin aksine laik kesimler ise kişisel zenginliklerini arttırma fırsatı verdiği için bu uygulamaya göz yumuyorlardı. Bu olay, çok karmaşık bir yasal durumun ortaya çıkmasına sebep oldu. Borçlular, genellikle kilisede mahkemenin karşısına Yahudi alacaklarını çıkarıyorlardı ve böylece yasal olmadığı için borçları siliniyordu. Yahudiler ise borç verdikleri kişileri, borçlarını faizle geri alabilecekleri laik mahkemelerin karşısına çıkarmaya çalışıyorlardı. Borçlular ve alacakları arasındaki ilişkiler hep nahoş bir vaziyet almıştı. Yüzyıllar boyunca bu kaosu düzeltmek için defalarca girişimde bulunulmuş, Magna Carta’ya eklenen maddeyle de sonuca ulaşılmıştı:

‘’ Büyük ya da küçük miktarlarda olsa da Yahudilerin borç alan birinin borcunu ödemeden ölmesi durumunda borcu, eğer mirasçısı reşit değilse borç faiz içermez; eğer bu durum bize getirilirse anaparasının ödenmesi dışında başka bir karar almayacağız. Eğer bir kişi Yahudilere borcu olduğu halde ölürse, dul kalan eşi kalan mirastan çeyizini alır ama borcu ödemez; eğer geriye kalan çocuklar da reşit değilse ölen kişinin mülkiyeti korunarak bu çocukların ihtiyaçlarının giderilmesinde kullanılır ve mirasın geri kalan kısmından borç ödenir..’’

• Magna Carta’nın Başlıca Sonuçları

* Derebeylikler, Kral karşısında daha güçlü duruma gelmiştir.

* İngiltere bu anlaşma ile parlamenter sisteme geçmiştir.

* Tarihin en önemli anlaşmalarından biridir, halka verilen özgürlükler kişisel hakları da beraberinde getirmiştir.

• Magna Carta’nın  Etkileri

Magna Carta, vatandaşların özgürlüklerini belirlemekten çok, toplum güçleri arasında bir denge kurmak amacıyla kralın sonsuz gibi görünen yetkilerini, din adamlarını ve halk adına sınırlamaya yönelik bir adımdı. Özellikle 39. Maddesi, vatandaş hakları ve özgürlükleri açısından çok önemli bir çığır açmış, hukukun üstünlüğü ilkesinin ortaya çıkmasında ve birçok ülkede filizlenmesine kapı açmıştı. Diğer bir deyişle Magna Carta, Fransız Devrimi ile ortaya çıkan İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirgesi’nin, 10 Aralık 1948’te Birleşmiş Milletler genel kurulu tarafından kabul edilen ve insanlık ailesinin bütün üyelerinim medeni, siyasal, ekonomik, toplumsal ve kültürel haklarını ilan eden İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi’nin ve yine 4 kasım 1950 tarihinde, Roma’da imzalanan ve 3 Eylül 1953’te yürürlüğe giren İnsan Haklarını ve Temel Özgürlükleri korumaya İlişkin Avrupa Sözleşmesi’ne ruh vermiştir.

47 adet kopyası yapılan Manga Carta’nın sadece dört kopyası günümüze ulaşabilmiştir.

Kopyalardan biri Sallisburg Katedrali’nde

İki tanesi British Museum’da

Bir tanesi ise Lincoln Katedralin’de bulunmaktadır.