Başlığı gördünüz ve ne alaka mı diyorsunuz ? Gelin size anlatayım.
Önce torba yasa ile başlayalım. Bir zamanlar ülkemizde çok ünlü olan bu tabir artık pek kullanılmıyor. Ama bu kavram çıkarılan yasayı o kadar güzel tanımlar ki başka söze ne hacet ?
Torba yasa tabiri Eski Roma’dan günümüze gelmedir. Latince bir kavramdan gelir. Kavramı tanımlamak için en güzeli bir alışveriş torbası düşünmek olacak. Şimdi bir markete gittiğinizi ve gıda ihtiyaçlarınızı karşıladığınızı düşünün. El arabasıyla kasaya doğru yöneldiniz. Malzemeleri uzattınız ve kasiyer ürünlerinizi okuttu, geçirdi. Siz de teker teker poşetlere yerleştirdiniz. İşte şimdi o poşete bakın ! Ne görüyorsunuz ? Gördüğünüz şey muhtemelen süt, çikolata, peynir, sabun, kıyma, diş fırçası… Ne kadar karmakarışık bir görüntü değil mi ? İşte Torba yasa ve ya Torba kanun denilen kavram bu oluyor.
Eski Roma’yı düşünün. Senatodasınız ve “patrici” sınıfından yukarı tabaka insanlar da orada. Ortada bir konu var ve onunla ilgili bir yasa var. Yasa çok önemli, herkes için mühim. Fakat bu yasanın hemen altında onunla hiç alakasız ve bir kesimin çıkarlarına uygun bir madde daha olduğunu düşünün.
Herkes için önemli yasayı kabul etseniz alttaki çıkarcı maddeyi de kabul edeceksiniz. Yok efendim kabul etmezseniz o önemli yasa da kabul edilmeden geçip gidecek.
Görüldüğü üzere tek tek geçirilemeyecek yasalar bir araya getirilip aralarına güzel olanları da serpiştiriliyor ve karşınıza bir torba kanun çıkıyor. Bu tip yasalar kendilerinde anti-demokratik izler barındırıyor. [1] İngilizce tabiri “Omnibus bill” şekilnde geçer, omnibüs Latincede “Her şey için” anlamına gelmektedir. Sakıncalarını ve sorunlarını anlatmaya lüzum görmüyorum.
Sıradaki kavram olan domates ile devam edelim.
Kahvaltıların ve yemeklerin vazgeçilmezi domates bilimsel sistematikte “Solanum lycopersicum” olarak adlandırılır. Kendisi patlıcangillerdendir. Genellikle kırmızı renkte bulunur. İçerisinde bir çok vitamin bulundurur ve anti-kanserojen özellikleri vardır. Eskiden sebze olarak sınıflandırıldığı için kendisi sebze sanılabilir fakat meyvedir. Türkiye’nin dünya üretimindeki payı %7’dir. [2]
Evet şimdi sorabilirsiniz, tamam anladık torba yasayı anlattın fakat bu domates nereden çıktı ? İşin gerçeği size canlı bir örnek vermek istedim ve tabir caiz ise size “torba yazı” hazırladım. Bu yazıyı torba yasa için okurken aynı zamanda domatesi de öğrenmiş oldunuz…
Not: Torba yasanın net bir özeti, alışveriş poşetinizde deterjan ile domatesi yan yana koymanızdır.
Not: Benzetme ve fikirler İlber Ortaylı ile Özge Uzun'un hoş bir sohbetinden cımbızla çekilip derlenmiştir.
[1] = http://www.torontosun.com/2012/06/18/omnibus-bills-in-hill-history
[2] = http://www.zmo.org.tr/resimler/ekler/b5a3b0088c4bc9e_ek.pdf
https://tr.wikipedia.org/wiki/Domates
https://en.wikipedia.org/wiki/Omnibus_bill
