Dönüşüm Kitap İncelemesi – Franz Kafka

Franz Kafka’nın 1915’te yayınlanan Dönüşüm adlı öyküsü, yazarın, anlatım sanatının doruğuna ulaştığı eserdir. Küçük burjuva çevrelerindeki yozlaşmış aile ilişkilerini en ince ayrıntılarına kadar irdeleyen bu uzun öykü, aynı zamanda toplumun dayattığı, işlevini çoktan yitirmiş kalıplara bilinç düzeyinde baş kaldıran bireyin tragedyasını çarpıcı biçimde dile getirir. Diğer bir ifadeyle sistem içinde köleleşen, sürekli olarak bazı sorumlulukları yerine getirmesi istenen bu sorumluluklar yerine getirilmediğinde toplum tarafından dışarı atılan insanı resmettiği muhteşem öyküsüdür Dönüşüm.

Dönüşüm kitabı, Kafka’nın 1912 yılında 3-4 günde bitirmeyi öngördüğü, korkunç olarak tanımlandırdığı bir öykü. Bu tanımlandırmaları yaptığı mektuplarından birinde sevgilisi Felice’e okumak istediğini de söylüyor. Sevgilisi Felice’e yazdığı tüm mektuplarda “öykü” diye bahsediyor Dönüşüm’den. Bir zaman sonra adını açıklıyor. O kadar büyüktür ki Kafka’nın içinde tuttukları, babasına yazdığı fakat adresine ulaştıramadığı mektubu dahi kitaplaştırılmıştır.

Özet

Dönüşüm kitabı ne anlatıyor diye kısaca soracak olursanız: Bir sabah kalkıyorsunuz ve bir böceğe dönüşmüş bir şekilde yatakta yatarken buluyorsunuz kendinizi. Yataktan kalkmaya çalışıyorsunuz fakat bunu yapmak, önceki sabah kadar kolay olmuyor. Her sabah işe gitmek için bindiği trenin saatinin çoktan geçtiğini fark eder. Başta çalar saatinin çalmadığını düşünür, fakat çalar saati her sabahki gibi çalmıştır. Ama o saati duymamıştır. Samsa yataktan kalkmak ister fakat artık sahip olduğu birbirinden bağımsız hareket eden çokça bacaklar buna izin vermemektedir.

Annesi oğlunun uyanamamış olduğunu sanır ve kapıya vurmaya başlar. Kilitli kapının arkasından oğlunu uyandırmaya çalışır. Gregor kalktığını söyleyerek annesini savuşturur ancak sesi çok garip çıkmaktadır. Annesi onun hasta olduğunu düşünmektedir. Gregor büyük uğraşlarla yatağından kalkar, yeni vücuduna alışması hiç de o kadar kolay olmayacaktır.

Saat sekiz civarında patronu eve gelir ve çok kızgındır. Gregor’a birkaç soru sorar ancak Gregor artık konuşamamaktadır. Sesi hayvan sesi gibidir. Patron ise kapıda Gregor’un anne ve babasına Gregor’un yaptığı davranıştan dolayı iş yerindeki yerinin sağlam olmadığını söyler. Gregor kapıyı zorlukla açar. Patronu onu görünce korkudan evden kaçar; annesi ise bayılmıştır. Babası onu sopa darbeleriyle odasına geri sokar. Gregor ailesinin ve patronunun ona verdiği tepkiden sonra böceğe dönüştüğünü kesin olarak kabul eder. Dikkatinizi çekiyorsa, Dönüşüm öyküsünde yer ve zaman bu evde geçecek.

Bundan sonrasını anlatmamam daha uygundur diye düşünüyorum. Bu kısım sizde kitabı okumak için yeterli isteği, merakı, heyecanı uyandırmıştır bile umarım.

Kafka Dönüşüm Analizi

Dönüşüm kitabının ana fikrinden de bahsetmeden önce şunu demeliyim ki bu eserde toplumsal ilişkilerin değişmesinden kaynaklanan sorunları eleştirel biçimde işlemiştir. Eserde modern topluma ilişkin eleştirilerini en çok ekonomik etkenleri ön plana çıkartan yabancılaşma açısından ele aldığı tespit edilmiştir. Çünkü bu öyküde yabancılaşmanın kaynağında daha çok ekonomik nedenlerle bireyin kendi emeğine ve özüne yabancılaşması temalarına yer vermiştir.

Hikâyelerdeki kahramanların her biri modern toplumun üyelerini temsil etmektedir.

Başkahraman Samsa aynı zamanda sanayi toplumunun yalnız ve çaresiz bir üyesi olarak sunulmaktadır. Samsa kentin varoşunda zor şartlar altında yaşayan bir pazarlamacı olarak çalışmaktadır. Yaşamını o kadar mesleğine adamıştır kilisesindeki değişikliği de meslek hastalığı olan sert bir soğuk algınlığının belirtisi olduğundan en ufak bir kuşku bile duymamaktadır.

Gregor böceğe dönüşmesini kendisi için önemli bir sorun olarak görmemekteydi. Böceğe dönüşmüş olmasına rağmen bilincinde hiçbir değişim olmamıştır. Ona göre en büyük sorun işini kaybetme riskiyle karşı karşıya kalmasıydı. Bu nedenle böceğe dönüşse de işe gitmek için elinden geleni yapmaya çalıştı. Önce ağzıyla odanın kilitli kapısını açtı, daha sonra kendisini bekleyen temsilcinin yanına gitmek için hareket etti. Gregor’un amacı firma temsilcisi ile birlikte büroya gitmekti. Ancak çok ağır ilerlediğinden geri dönmekten başka çaresi kalmadı. Firma temsilcisi için önemli olan Gregor’un vaktinde işe gitmesiydi. O Gregor’un değerini sadece yaptığı işle ölçüyordu. Bu nedenle Gregor ile birlikte büroya gidemeyeceğini anlayınca hemen evden uzaklaştı.

Gregor’un kız kardeşiyle olan ilişkisi de gerilimlidir. Başlangıçta Gregor’un ihtiyaçlarını gideren ve sürekli onunla ilgilenen kız kardeşinin daha sonra ona karşı tutumu değişir. Kız kardeşi çalışmaya başlar ve ekonomik bağımsızlığını kazanır. Ekonomik güce sahip olmasıyla birlikte artık Gregor’a olan yaklaşımında değişimler meydana gelir. Anne ve babası gibi artık o da Gregor’u istememektedir.

Kafka, 25 Ekim 1915’de Kurt Wolff Yayınevine yazdığı mektupta, Dönüşüm’ün kapak resminin böcek olarak tasarlanmasının doğru olmayacağını yazmıştır. O, mektupta, doğrudan böcek resminin romandaki karakterini anlatamayacağını belirtmiştir. Ancak bazı çeviri yayınlarda ve yayınlarda bunun gözden kaçırıldığı görülmektedir.

Can Yayınları‘ndan okuduğum Dönüşüm kitabının toplam sayfa sayısı 104. Hepinize Franz Kafka’nın bu güzel kitabını öneriyorum.