Neptün, Güneş Sistemi’nin en uzak gezegenidir. Soğuk bir buz devi olan ve Güneş Sistemi’nin en hızlı rüzgarlarını barındıran gezegen, dışsal gezegen olarak tanımlanır. Çünkü Mars ve Jüpiter arasındaki asteroid kuşağının ötesindedir. Ne yazık ki Dünya’dan çıplak gözle görülemez. Ayrıca Jüpiter ve Satürn’den farklı bir yapıya sahiptir. Gezegenin dış katmanında hidrojen ve helyum bulunur.
Neptün’le ilgili bu kadar bilgi karşısında biraz kafanız karışmış olabilir, şimdi filmi geri saralım ve Neptün’ün nasıl keşfedildiğinden başlayarak soğuk buz devindeki yolculuğumuza başlayalım!
İçindekiler
Adını Roma Deniz Tanrısı Neptunus’tan Alan Gezegen
Güneş Sistemi’nin sekizinci gezegeni olan Neptün, adını Roma Deniz Tanrısı Neptunus’tan alır. Yunan mitolojisindeki denizler ve depremler tanrısı olan Posedion, Roma mitolojisinde Neptunus olarak adlandırılır. Gezegenin bu adla onurlandırılmasının da bir nedeni vardır. Güneş Sistemi’nde bulunan gezegen, şiddetli fırtınalara ev sahipliği yapar.
Hatta Güneş Sistemi’ndeki en hızlı rüzgarların burada estiğini söyleyebiliriz. Hızı saatte 2000 kilometreye kadar ulaşan rüzgarlar, Neptün’ün hareketli bir yapısı olduğunu gözler önüne seriyor. Neptün’de yılın yarısı boyunca antisiklon fırtınası meydana gelir. İşte bu nedenlerden ötürü soğuk buz devine Neptün denilmektedir.
Neptün’le ilgili birçok ilgi çeken bilgi mevcuttur. Bunlardan bir tanesi, gezegenin katı yüzeyinin bulunmamasıdır. Ayrıca Uranüs’le birlikte Güneş Sistemi’ndeki en soğuk iki gezegen arasında yer alır. Ortalama sıcaklık, -201 derecedir. Peki gezegen nasıl keşfedildi?
Gezegenin keşfi için 23 Eylül 1846 tarihine gitmemiz gerekiyor. Deneysel gözlemlerle varlığı kanıtlanan Neptün’ün gözlemler öncesinde, matematiksel olarak tahmin edilmesi, bu konuda da bir ilk olmasına neden oluyor. Çünkü deneysel gözlemlerden önce matematiksel tahminlerle keşfedilen ilk gezegendir.
Gezegenin keşfi adına atılan adımların her biri oldukça önemlidir. Uranüs’ün yörüngesinde anormal hareketler meydana geldiğinde, bu duruma neden olabilecek hususlar gözden geçirilmeye başlandı. Konu üzerinde yapılan gözlemler, Uranüs’ün yörünge hareketlerini değiştiren bir gezegen olması gerektiğiyle sonuçlandı. Uranüs’ün yörünge hareketleriyle ilgili çalışmalarda bulunan Matematikçi Le Verrier, Uranüs’ün yörüngesinde anormal hareketlere neden olan gezegenin yerini ve bu gezegenin boyutunu belirleyerek Neptün’ün keşfedilmesi yolunda önemli bir adıma attı.
Yapılan gözlemler sonucunda keşfedilen Neptün, matematiksel yolla keşfedilen ilk gezegen statüsüne erişti.
Neptün Özellikleri Nelerdir?
Neptün’ün ilgi çeken pek çok özelliği bulunmakta olup Neptün özelliklerini şu şekilde sıralayabiliriz:
- Kütlesi 17,15 Dünya kütlesine eş değerdir.
- Ortalama sıcaklık -201 derecedir.
- Çapı 49.500 kilometredir.
- Dönüş periyodu (gün) 16 saat 7 dakikadır.
- Yörünge periyodu (yıl) 165 Dünya yılıdır.
- En az 14 uydusu bulunur.
Güneş Sistemi’nde yüzey kütleçekimi Dünya’dan fazla olan iki gezegenden biri Neptün’dür. Diğeri ise Jüpiter’dir. Gezegen, Uranüs’e benzeyen bir iç yapıya sahiptir. Neptün’ün atmosferi, toplam kütlesinin %5-10’unu meydana getirmektedir.
Neptün’ün çekirdeği içerisinde daha çok nikel, demir ve silikat yer alır. Basıncı merkezde 7Mbar olabiliyorken sıcaklığı yaklaşık 5400K’dir.
1930 yılında Plüton keşfedilene kadar Güneş Sistemi’nin en uzak gezegeni olarak tanımlanan Neptün’ün durumu, Plüton’un keşfedilmesiyle değişti. Keşfedildiği sırada bir gezegen olarak tanımlanan Plüton nedeniyle Neptün, Güneş Sistemi’nin en uzak ikinci gezegeni oldu.
Fakat işler bir kere daha karışacaktı. 1992 yılında, Güneş Sistemi’nin kenarında bulunan bir halka olan ve temel olarak uzay kayaları ve cüce gezegenleri barındıran Kuiper Kuşağı’nın keşfedilmesi; Plüton’un gerçekten bir gezegen olup olmadığının sorgulanmasına neden oldu. Neticede 2006 yılında Plüton gezegen statüsünü yitirdi. Bu durum, daha önceki statüsünü kaybeden Neptün’ün tekrar Güneş Sistemi’nin en uzak gezegeni olarak adlandırılmasını sağladı.
Neptün Soğuk Bir Gezegen mi?
Neptün ile ilgili pek çok soru ön plana çıkıyor. Çünkü daha önce de söylediğimiz gibi oldukça dikkat çeken bir gezegendir. Merak konusu olan konulardan biri, Neptün’ün soğuk olup olmamasıdır. Buz devi olarak adlandırılan bu gezegen, çok ama çok soğuktur. Ortalama sıcaklığı -201 derecedir. Güneş’e uzak olması, soğuk olmasının temel nedenidir. Gezegenin üst atmosfer katmanlarında sıcaklığın -218 dereceye kadar düştüğü bilinmektedir.
Neptün’ün Dünyaya Uzaklığı
Soğuk buz devi ile Dünya arasındaki mesafe 4.351.400.000 kilometredir. Dünyaya çok uzak olduğundan, ne yazık ki Neptün’ü çıplak gözle göremiyoruz. Ayrıca Güneş’ten uzaklığı da yaklaşık olarak 4,5 milyar kilometredir.
Neptün’ün Uydusu Var mı?
Bir tane uyduyla yetinen Dünya’nın aksine Neptün’ün minimum 14 uydusu olduğu bilinmektedir. Bu uyguların isimleri ise şu şekildedir: Galatea, Despina, Halimede, Larissa, Hippocamp, Laomedeia, Neso, Nereid, Naiad, Sao, Psamathe, Proteus, Triton, Thalassa, Sao.
Pek çok uydusu olmasına rağmen Neptün’ün en bilindik uydusu Triton’dur. Bu uydu, 1846 yılında keşfedilmiştir. Neptün uyduları arasında yer alan Triton, genellikle donmuş azottan oluşan bir yüzeye sahiptir. Ayrıca donmuş bir mantosu bulunur. Bunun yanı sıra kaya ve metal bir çekirdeğe sahiptir.
Triton, Neptün’ün en büyük uydusudur. Neptün’ün çevresinde, gezegenin ters yönünde dönmekte ve bu özelliği ile ilgi çekmektedir. Triton’un neden gezegen yörüngesinin tersine döndüğüne dair çeşitli açıklamalar da yapılmıştır. Yapılan araştırmalar, Triton’un Kuiper Kuşağı’ndan yakalanmış bir nesne olmasından ötürü ters döndüğünü gözler önüne seriyor.
20 Ağustos 1977 tarihinde fırlatılan Voyager 2, Triton’un birçok ilginç özelliği bulunduğunu göstermiştir. Buzlu lav akıntıları nedeniyle oluşmuş yuvarlak tepeciklerin yer aldığı uydu, pürüzsüz volkanik ovalara da sahiptir.
Neptün’ün yapısı ve özellikleri ilgi çekici olmakla birlikte en az onun kadar merak konusu olan Uranüs de bir yazının konusu olmayı hak ediyor. Dünyadan 64 kat daha büyük olan Uranüs, Güneş Sistemi’nde Neptün’den sonraki en uzak gezegen. Adını eski Yunan tanrısı Uranüs’ten alan gezegen, başka bir yazımızın konusu olsun!
