9/40 Buselik Makamı
Mecnun misal gibi halim,
Sevdiğimi bilir bari.
Tamburi’nin her nağmesi,
Buselik’tir gülizarı.
TANBURİ MUSTAFA ÇAVUŞ
Kısa bir aranın ardından ”DİNLE” serimizde bu ayki durağımız, Buselik Makamı oldu. Buselik Makamı, Türk Müziğinin diğer makamlarına göre günümüzde daha bilindik bir makam. Bilinirlikte MFÖ’nün aynı isimli şarkısının da etkisi vardır belki.
Her zaman olduğu gibi kısa bir teorik bilginin ardından yazımızın esas kısmına geçelim
(Not: Bu kısımdaki bilgilerin anlaşılmazlığı konusu birçok okurum tarafınca bana intikal etti. Kıymetli arkadaşlar, Türk Musikisi’nde Batı Musikisi’nden farklı bir çok özellik vardır. İlki ve belki de en önemlisi Klasik Batı Müziği’nde bildiğimiz notaların karşılığının farklı isimler olması ve aynı şekilde iki nota arası 9 farklı çeşni uygulanabilmesi, bunların da farklı isimlerinin olmasıdır. Teorik bilgilere geçmeden sizlere kısa bir kaç bilgi vermek istiyorum.
İlk olarak şu şekilde örnek verebiliriz ;
Batı musikisinde Sİ notasının üç varyasyonunu görebilirken-Bunlar Sİ natural, Sİ bemol ve Sİ diyez- , Türk müziğinde durum şöyledir .
uşak si
buselik si
bi koma si
iki koma si
dört koma si
gibi çok daha geniştir .
Durum böyle iken bizim musikimizde bu notaların isimleri şu şekilde değişmiştir;
re: NEVA
do : ÇARGAH
si: SEGAH
la: DÜGAH
sol: RAST
fa: ACEM
mi: HÜSEYNİ
ince sol: GERDANİYE
ince la : MUHAYYER
Makamlar da bu notaların çeşitli düzenlerde bir araya gelmesi , inceden kalına (çıkıcı) ya da kalından inceye (inici) bir düzende seyir edip belirli bir seste karar kılması ile oluşmuştur. Kimi zaman da bu makamların kombinasyonları karşımıza çıkabilir. Umarım bu kısa dip notun teorik kısmını anlamak isteyen okurlarımıza yararı olur)
BUSELİK MAKAMI :
a)Durağı: Dügâh perdesidir.
b)Seyri: Çıkıcıdır.
c)Dizisi: İki tip dizisi vardır.
1. Tip Dizi: Yerinde (Dügâh perdesinde) Buselik beşlisine Hüseyni perdesinde Kürdi dörtlüsünün eklenmesiyle meydana gelmiştir.
2. Tip Dizi: Yerinde (Dügâh perdesinde) Buselik beşlisine Hüseyni perdesinde Hicaz dörtlüsünün eklenmesiyle meydana gelmiştir.
Görülüyor ki Buselik Makamının her iki dizisinde değişen yalnızca güçlü üstündeki bölgedir. Yerinde Buselik beşlisi değişmemektedir.
Not 1: Hüseyni’de Hicaz dörtlüsünün bulunduğu dizinin inici hali Şehnaz Buselik Makamıdır.
Not 2: Buselik Makamı dizisinin Rast perdesindeki şeddi Nihavent Makamı, Hüseynîaşiran perdesindeki şeddi Ruhnevaz Makamı, Yegâh perdesindeki şeddi Sultaniyegâh Makamıdır. Bu makamlar, Göçürülmüş (Şed) Makamlar konusu içinde anlatılmaktadır.
d)Güçlüsü: Hüseyni perdesidir.
e)Donanımı: Hüseyni perdesindeki Kürdi dörtlüsünün bulunduğu dizi esas alınarak donanıma herhangi bir işaret konulmaz. Hüseyni’de Hicaz dörtlüsünün bulunduğu dizi kullanılıyorsa arızalar eser içinde gösterilir.
f) Yedeni: Nim zirgüle (Sol bakiye diyez) perdesidir.
g) Dizinin seyri: Karar sesi olan Dügâh perdesi civarından seyre başlanır. Dizinin iki tarafında gezindikten sonra güçlüde yarım karar yapılır. Dizinin tiz tarafındaki geçkiler gösterilir. Daha sonra yedeni de gösterilerek Dügâh perdesinde karar verilir.
h) Perde aralıkları: Hüseyni’de Kürdi olan dizi; Dügâh, Buselik, Çargâh, Neva, Hüseyni, Acem, Gerdaniye, Muhayyer’dir.
Hüseyni’de Hicaz olan dizi; Dügâh, Buselik, Çargâh, Neva, Hüseyni, Dik Acem, Nim Şehnaz, Muhayyer’dir.
i) Dizinin genişlemesi: Her iki dizinin genişlemesi de aynı şekilde olur. Durak üstünde bulunan Buselik Beşlisi tiz durağın üstüne göçürülür.
Hüseyni perdesinde Kürdi dörtlüsünün bulunduğu dizisinin genişlemesi;
Hüseyni perdesinde Hicaz dörtlüsünün bulunduğu dizisinin genişlemesi;
Bu makamdaki bazı eserler:
Bana bir aşk masalından şarkılar söyle
Göksel Baktagir’in Buselik saz semaisi ile ”DİNLE”yelim kelamımız el verdiğince.
DİNLE!
Hali nice gönlünün,
dalgalarında kaybolur gibisin
bir seda essin diye mi beklemedesin?
Dinle!
Yarinle sardığın yarayı,
unuttun mu çoktan
gönlündeki süveydayı?
Dinle!
Sonbahar belirirken pencerende,
hüküm sürmek isteyen baharı.
senin göçün nice bahara kaldı?
Dinle!
Adımlarının sende bıraktığı giz
aldığın yol kadar mı?
Dinle!
hangi sandıkta
ilk sevdanın kanatları
Dinle!
neden sebeptir ki
aşkın gözünün ama olması ,
gözünü farklı bir manaya açması mı ?
Dinle!
Vedaların busesi de
değil mi ki
cümleyi nihayetlendiren
nokta hükmünde?
Dinle!
Başlangıcı ve sonu olan bir yerde
nedendir bunca telaşın,
noktaya merakın ?
Dinle!
”Sevgilerimiz ayaküstü, ilgilerimiz koşar adım”(Şükrü Erbaş)
bundan sebep değil mi
Ruhumuz her dem
yarım, yarım
Dinle!
sıyrıl bütün ekranlardan
uzaklaştır gölgeleri etrafından
Dinle!
en çok da kendini
ki
”Kuşkusuz bir ‘giz’dir, iç dünyası insanın.”(Nuri Pakdil)
belki o zaman eser
ılıkça bir buselik meltemi.
…
