Deniz altı volkanları, Dünya’nın denizlerle örtülü bölgelerinde bulunan ve magma çıkışının %75’nin gerçekleştiği yarıklardır. İnsanlık henüz yüzeydeki volkanlara bile alışkın değilken su altındaki volkanların varlığı, insanın büyük bir gizemle karşı karşıya kaldığını düşünmesine neden olabilir. Her ne kadar su altı volkanlarıyla ilgili çeşitli çalışmalar yapılmış olsa da okyanuslar hakkında çok az bilgiye sahip olmamız, su altı volkanlarını “gizemli” olarak tanımlamamızın temel nedeni.
Suyun yaklaşık 4 kilometre altında bulunan su altı volkanları, oldukça ilgi çeken yapılar olarak karşımıza çıkıyor. Su altında bulunan bu baca ve kırıklar, magma çıkışının %75’ine ev sahipliği yapıyor. Bu tür volkanların bir kısmı, yaşamı destekleyen kimyasal şartların oluşmasına destekte bulunuyor. Fakat her zaman yaşamsal faaliyetler adına avantaj sağladığını söylemek mümkün değil. Çünkü bazı deniz altı volkanları, var olan yaşamların sonlanmasına neden olabilmekte. Peki su altı volkanlarıyla ilgili neler biliyoruz? En büyük su altı volkanları hangileri? Gelin bu gizemli dünyanın kapılarını birlikte aralayalım.
İçindekiler
Volkanlar Nasıl Oluşur?
Deniz altı volkanları ile ilgili bilgi vermeden önce volkanların genel olarak nasıl oluştuklarından bahsedelim. Volkanların tamamı, temel olarak litosferde, Dünya’nın en dış kabuğu, bulunan tektonik levhaların çeşitli nedenlerden ötürü kayması ile meydana gelmektedir. Tektonik levhaların hareketini sağlayan pek çok husus bulunuyor. Bunlar;
- Ay ve Güneş’in konumu,
- Dünya’nın dönüşü,
- Kütle çekimi vb.dir.
Su altındaki volkanlar, tektonik volkanların birleştiği veya ayrıldığı noktalarda bulunmaktadır. Oldukça basite indirgersek okyanus-okyanus sınırlarındaki su altında bulunan ya da okyanus-kıta sınırlarındaki iki tektonik levha çarpışıyor. Bu ise magmanın litosferden dışarı çıkmasına neden oluyor.
Deniz Altı Volkanları Hakkında
Pek çok kişinin ilgisini çekmeyi başaran deniz altı volkanları, su altı dünyasının gizemlerinden biri. Yapılan araştırmalar, su altındaki volkanlarla ilgili çok önemli bilgileri açığa çıkarmış durumda. Belki de bazılarını henüz bilmediğiniz deniz altı volkanlarıyla ilgili gerçekleri şu şekilde sıralamak olanaklı:
- Dünya’daki volkanik aktivitenin %75’inden daha fazlası su altında gerçekleşiyor.
- Bilinen aktif su altı volkanının sayısı 5000 civarında. Bu volkanlardan bazılarının yüksekliği 10 metre iken bazıları 3500 metreye kadar çıkabiliyor. Yani yüksekliklerinin 10-3500 metre arasında değiştiğini söylemek mümkün.
- Volkanların patlaması, iklim üzerinde son derece etkili. Patlamalar sonucunda su ısınmaya başlıyor. Bu ise sudaki karbondioksit seviyesinin yükselmesine neden oluyor.
- Volkan patlaması gerçekleştiğinde püsküren magma hızlı bir şekilde soğuyor. Bu durum çevresinde sert bir kabuğun oluşmasına sebebiyet veriyor.
En Büyük Deniz Altı Volkanları Hangileri?
Her biri ilgi çekici olan ve su altı dünyasının gizemlerini çözmemize katkıda bulunan deniz altı volkanları, dikkat çekici özellikleriyle ön plana çıkmayı başarıyor. Su altında 5000 aktif volkan bulunmakta olup bunlardan bazıları, diğerlerinden çok daha büyüktür. En büyük su altı volkanları;
- Tamu Massif
- Adams Seamount
- Marsili
- Bowie Semaount
- Moai şeklinde sıralanabilmektedir.
1. Tamu Massif
Hiç düşündünüz mü, gezegenimizin en büyük volkanı nerede? Hemen bu soruyu cevaplayalım, Dünya’nın en büyük volkanı “Tamu Massif” suyun altında bulunuyor. Oldukça büyük bu deniz altı volkanı, Güneş sisteminin en büyük ikinci yanardağı olabilir. Japonya’nın açıklarında, Pasifik Okyanusu’nun derinliklerinde keşfedilen Tamu Massif, 650 kilometre genişliğe sahip.
145 milyon yıl önce oluştuğu düşünülen volkanın 140 milyon yıldır uykuda olduğunu da söyleyelim. Bir zamanlar yanardağın merkezinden gelen lavların gezegenimizin manto tabakasından geldiğini söylemek mümkün. Tamu Massif o kadar büyük ki Mars’ta bulunan Olympus Mons dağı bile Tamu Massif’in yanında küçücük kalıyor.
2. Adams Seamount
Deniz altı volkanlarını araştırıyorsanız, muhtemelen bir yerlerde Adams Seamount ile karşılaşmışsınızdır. 3500 metre yüksekliğindeki volkan, Tamu Massif’ten daha küçük. Pitcairn Hotspot deniz dağının tepesinde yer alıyor. Pitcairn adasının 100 km güneybatısında bulunan Adams Seamount, okyanus yüzeyinin yaklaşık 39 metre altında bulunuyor. Tabanının çapının ortalama 30 kilometre olduğu düşünülüyor.
İki zirvesi bulunan bu deniz altı volkanı çevresinde volkanik molozlar, yeni lav akıntıları bulunuyor. bu ilginç volkanla ilgili bilinenler bunlarla sınırlı değil. Volkan, dünyanın en derin tropikal resiflerinden biri kabul edilen mercan resifine sahip.
3. Marsili
Listedeki bir diğer büyük volkan, Marsili olarak adlandırılan ve Napoli açıklarında bir volkan. Yüksekliği 3000 metreden biraz daha fazla. Ayrıca yüzeyin yaklaşık 450 metre altında yer alıyor. Yüksekliği ve çağı düşünüldüğünde Dünya’nın en büyük volkanları arasında yer almayı hak ettiği çok daha iyi anlaşılıyor.
Su altındaki en tehlikeli yanardağlarından biri olduğuna inanılıyor. Çünkü bu volkan her an patlayabilir. Şu ana kadar patlamayan ama her an patlayabilir olduğu düşünüldüğünden, özellikle jeologlar tarafından sıkı bir şekilde takip ediliyor. Yanardağın bulunduğu bölgenin kabuğu oldukça kırılgan bir yapıya sahip. Bu nedenle patlama ihtimalinin yüksek olduğu düşünülüyor.
4 Bowie Semaount
Dünya’nın en büyük deniz altı volkanları içerisinde yer alan Bowie Semaount, Kuzeydoğu Pasifik Okyanusu’nda bulunuyor. Kanada kıyılarına ortalama 175 km uzaklıkta bulunan volkan, yaklaşık 3000 metre yüksekliğe sahip. Deniz yüzeyine 24 metre mesafede bulunan Bowie Semaount, düz tepeli bir zirveye sahiptir. Bu nedenle “guyot” olarak sınıflandırıldığını belirtelim.
5. Moai
Paskalya Adası’nın batısında bulunan Moai, 2500 metre yükseklikte bir volkan. Gelişimi bakımından sınıflandırıldığında genç bir volkan olduğu görülmektedir.
Deniz altında bulunan ve çok özel bir yapı sergileyen su altı volkanları, su altı dünyasının ne denli geniş ve büyük olduğunu gözler önüne seriyor. Hâlâ oralarda keşfedilmeyi bekleyen bir şeyler var! Okyanusları ve su altı yaşamını yeni yeni keşfetmeye başlamış olsak da ilerleyen dönemlerde yapılacak çalışmaların bu konuda çok daha etkili veriler sunacağı düşünülmekte.
