GDO… Son yıllarda teknolojinin ve bilimin gelişmesiyle hayatımıza dahil olmuş bir kavram. Günümüzde hemen hemen her yerde duyuyoruz. Artık etrafımızda o kadar var ki neyin genetiği bozulmuş neyin bozulmamış olduğunu anlayamıyoruz. Her kafadan bir ses… Peki, dedikleri kadar zararlı mı bu GDO? Zararlı ise neden hayatımıza girdi? İşte, bütün bu soruların cevabına gelin hep birlikte bakalım.
İçindekiler
GDO Nedir, Nasıl Ortaya Çıkmıştır, Hangi Alanlarda Kullanılır?
Tıbbi işlemler ile canlıların genetik yapısına farklı canlılardan elde edilen ve diğer nesillere iletilebilecek genlerin aktarıldığı organizmalara “genetiği değiştirilmiş organizmalar (GDO)” adı verilir. Bu organizmalara aktarılan genlere de “transgen” denilmektedir.
Dünya genelinde nüfusun hızla artması ve buna bağlı olarak var olan tarım alanlarının yetmemesi, yeni besin ve tarım teknolojilerinin hızla gelişmesine neden olmuştur. Bu sebeple insanlar ekinlerinin daha verimli olması için arayışlara düşmüşlerdir. Sonunda ürünlerin yapısında değişiklikler yapıp daha verimli hâle getirmeyi başarmışlardır. GDO, 1996 yılında ticari hale gelmiştir. Teknolojinin kullanılması ile çiftçiler ürünlerinde her yıl yaklaşık %10 kadar daha fazla verim almışlardır. GDO teknolojisinin, geleneksel tarıma göre ilaç kullanımını azaltacağı, tarım ürünlerinin farklı iklim koşullarına göre yetişmesini sağlayacağı, ürünlerin raf ömürlerinin arttırılacağı ve küresel açlığa çare olabileceği düşünülmektedir .
Genetik mühendisliğinin gelişmesi ile tarımsal biyoteknoloji büyük ilerleme göstermiştir. Genler üzerinde yapılan çalışmalar ile çevre koşullarına çok daha dayanıklı, içeriğindeki besin değerleri arttırılmış ürünler yapılmıştır. GDO teknolojisi ile sadece bitkiler üzerinde verimlilik artmamıştır. GDO et, süt, sebze ve meyve ürünleri ile bu ürünler kullanılarak yapılan ticari ürünler de karşımıza çıkmaktadır. GDO ile üretilen besinlerin başında mısır, soya, domates, patates, ayçiçeği, pirinç, kolza gibi ürünler gelmektedir.
GDO tarımsal ve hayvansal alanların dışında aşı ve ilaç gibi tıbbi ürünlerin geliştirilmesi gibi alanlarda da kullanılmaktadır. GDO’ların bu amaçlarla kullanılmalarıyla birlikte yapılan bazı çalışmalarda antibiyotik direnci, besin değerlerinde azalma, alerjik etki gibi istenmeyen etkiler belirtilmiştir. Bu etkilerin uzun vadede ne tür sonuçlara neden olacağı konusunda kesin bir bilgi bulunmamaktadır.
Avrupa Birliği ülkeleri gibi üretim fazlalığı olan gelişmiş ülkeler zararlı organizmalar için kullanılan tarımsal ilaçlar ve aşırı kimyasal gübre kullanımının çevreye verdiği zararlar konusunda mücadele amacıyla bu tip üretim alanlarında kısıtlamaya gitmektedir . Bilim kurullarının inceleme ve raporları ayrıca tüketici yorumları nedeniyle birçok ülke bu konuya daha dikkatli yaklaşarak kuralları tanımlayan mevzuatlar tasarlamışlardır. Avrupa Birliği ülkelerinde GDO’lu ürünlerin pazarlanmasına onay verilmiş olup satılan ürünlerde etiketleme yapılması gerektiği vurgulanmıştır. ABD’de birçok GDO’lu ürün piyasaya sürülürken, Avrupa’daki birçok ülkede bu ürünlerin ülkeye girişi ve üretimi ciddi şekilde kısıtlanmaktadır.
Ülkemizde genetiği değiştirilmiş organizmalar ile ilgili, 18 maddeden oluşan Biyogüvenlik Kanunu’na dayanan “Genetik Yapısı Değiştirilmiş Organizmalar ve Ürünlerine Dair Yönetmelik” bulunmaktadır. Türkiye’de GDO ve ürünlerinin bebek beslenmesinde kullanılan mamalar ve ek besinlerde kullanımı yasaklanmıştır . Ülkemizde et sanayicilerinin talepleri doğrultusunda 2011 yılından beri Biyogüvenlik Kurulu’nun almış olduğu kararlarda genetiği değiştirilmiş ürünlerin hayvan yemi olarak kullanımına izin verildiği görülmektedir . Genetiği değiştirilmiş hayvan ve bitkilerin üretimi yasaklanmış olmasına rağmen, bilimsel çalışmalar için bakanlıktan izin alındığı sürece yasak konulmamıştır.
Kaynaklar
1. ARUN, Ö. Ö., MURATOĞLU, K., ve EKER, F. Y., “Genetiği Değiştirilmiş Organizmalar Kavramına Genel Bakış”, İstanbul Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, 41(1), 113-123, 2015.
2. ATSAN, T., ve KAYA, T. E., “Genetiği Değiştirilmiş Organizmaların (GDO) Tarım ve İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri”, Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 22(2), 1-6, 2008.
3. HASPOLAT, I., “Genetiği Değiştirilmiş Organizmalar ve Biyogüvenlik”, Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, 59, 75-80, 2012.
4. Yanaz, S. 2008. Genetik Olarak Değiştirilmiş Organizmalar (GDO) Konusu ve Cartegena Biyogüvenlik Protokolü. http://www.dtm.gov.tr/dtmadmin/upload/EAD/TanitimKoordinasyonDb/genetik.doc (20.05.2008).
